W tym „Pomocniku Historycznym” zajmiemy się bliżej „rokiem wojny” z powyższego cytatu. W „Panu Tadeuszu” do szlacheckiego zaścianka, gdzie Tadeuszek, Zosieńka, grzybobrania, koncerty, mrówki, sąsiedzkie swary – zza brzozowego lasku docierają echem odgłosy wielkiej historii.
To z terenów Litwy, przechodząc Niemen, ruszył Napoleon ze swą Wielką Armią na Moskwę. Polakom, złaknionym odzyskania świeżo utraconej niepodległości, cesarz Francuzów powiedział, że idzie na „drugą wojnę polską”. Pierwszą była jego wojna z Prusami, po której m.in. wykrojono z ziem II i III zaboru pruskiego Księstwo Warszawskie.
Ale przecież nie odtworzenie Królestwa Polskiego było strategicznym celem Bonapartego. Dlaczego zatem ruszył przeciwko carowi Aleksandrowi I, z którym tak niedawno przyjacielsko układał się w Tylży? A potem: co zaszło między czerwcem 1812 r., gdy znad Niemna szedł na – błyskawiczną, jak zakładał – wojenkę, a grudniem tego samego roku, gdy wśród śnieżnych zawiei – w okolicach tego samego Niemna – uciekał do Paryża od resztek swego wojska? Co sprawiło, że z półmilionowej armii kilkunastu narodowości (z przewagą Francuzów i Polaków) ostało się, jak oceniają znawcy zagadnienia, w zwartych oddziałach ok. 30 tys. niedobitków? Czy Napoleon – ten bóg wojny – przegrał w bitwach z powodu błędnej taktyki, czy pokonał go generał Mróz? Trzeba bowiem wiedzieć, że w tej części świata nie prowadzono wówczas znaczących wojen pośród śniegów i mrozów. Już to z powodu braku odpowiedniego umundurowania, już to z braku furażu dla koni – odchodzono na tzw. zimowe leże. A zatem – dlaczego dał się wciągnąć w to zimowe zwarcie?
Nie opowiadamy tu historii napoleońskiej w ogóle, ale wojnę 1812 r., która stała się początkiem końca imperatora Francji, zaczynającego swą oszałamiającą karierę jako generał wojsk francuskiej rewolucji. Pod Moskwą przegrał, ale została legenda Napoleona i wojny 1812 r. – szczególnie silna we Francji, Rosji i – a jakże – w Polsce. Siłą rzeczy w tym trójkącie zawiera się nasza opowieść.
Jak zwykle w „Pomocnikach Historycznych”, główny ton narracji nadają historycy epoki, znawcy problemu. Wraz z nimi zapraszamy na dramatyczną wyprawę, która odcisnęła piętno na dziejach Europy i Polski.
